Spelen in de modder

Al weken loop ik rond met het besef dat mijn vorige blog nu toch wel heel lang geleden is. Telkens ben ik zoekende naar een bijzonder moment in mijn werk waar ik een grotere lijn aan kan verbinden. Die voor anderen ook interessant is om te lezen. Iets in het dagelijkse reilen en zeilen van Buro Bannink wat voor al onze lezers relevant kan zijn. Iets om te inspireren. Maar hoe kan je inspireren wanneer je eigenlijk vooral met jezelf bezig bent?

De afgelopen maanden lag mijn prioriteit niet zo zeer bij werk, kinderen of theater. Helaas waren de afgelopen maanden roerig en stond er in mijn privéleven van alles op zijn kop. Dus geen grappige anekdotes over bijzonder publiek, mooie kinderuitspraken of worstelingen met het theatrale bestaan. Geen inzichten die centraal konden staan in een werk gerelateerde blog. En eerlijk gezegd had ik al helemaal niet de behoefte om mijn ideeën, worstelingen en gedachten te delen met de hele wereld.

Maar deze ochtend was daar dan toch een gedachte die het wel vroeg om opgeschreven te worden. Terwijl ik in mijn badjas aan de keukentafel een kop koffie drink komt mijn mantra van de afgelopen maanden weer naar boven: ‘No Mud, No Lotus’. De lotus is in mijn optiek misschien wel de mooiste bloem die ik ken. Je vindt de lotus echter niet vaak bij de plantenwinkel of bij een bloemenkraam. Vaak is de lotus niet te koop maar op sommige plekken is hij toch volop te aanschouwen. Een lotus groeit niet in een vaas. Ontspruit geen wortels in helder fris water. Nee, mijn favoriete bloem groeit enkel in modder. In troebel, viezige, met beestjes doorwrongen aarde. De boeddhistische uitspraak ‘No Mud, No Lotus’ legt de link naar ons eigen geluk. Zonder moeilijke momenten ervaren we ook niet de mooie momenten en wellicht zonder zware tijden bestaan er ook geen echt mooie tijden. Soms moet je door de modder heen om de lotus te kunnen zien. Nou de afgelopen maanden zat ik lekker wijdbeens tot mijn navel in de modder terwijl mijn handen al wroetend een beetje iets met die modder probeerde te bouwen.

Om door de moeilijke periode heen te komen, waarin ik vooral aan het worstelen was met mezelf, verlies en opnieuw beginnen, ging ik er veel op uit. Ik ging met name naar het theater. “Goh, ze deed iets voor haar werk”, denkt iedereen dan natuurlijk. Maar ik ging met name naar het theater voor mezelf. Ik zocht voorstellingen op die ik anders totaal niet zou kiezen om volledig buiten mijn comfortzone te komen en mij een nieuwe kijk te geven. Soms vond ik het verschrikkelijk andere momenten prachtig. Ik ging naar voorstellingen die me aanspraken door thema, makers of puur op basis van tijdstip en locatie. Zelden zag ik zoveel voorstellingen en werd ik op scherp gezet. Maar ik vond ook troost, ik herkende mezelf, ik herleefde, ik beleefde, ik stierf en herleefde.

In de voorstelling ‘Donna Donna’ van Orkater herleefde ik mijn gevoel van eenzaamheid in deze moeilijke tijd; niemand kan echt begrijpen hoe jij je voelt en troost kan je alleen bij jezelf vinden. In ‘Lenny’ van George en Eran producties voelde ik de angst om je eigen strijd te worden. Ik zag hoe een overtuiging in visie gelijk iemand vervreemdde van alles en iedereen om zich heen. In ‘De Loop der dingen’ van Hofplein Rotterdam besefte ik dat overleven de basis is en was de dankbaarheid voor veiligheid, liefde en een thuis nog nooit zo groot. Ik kan nog wel even doorgaan met inzichten vanuit mooie voorstellingen. Het verdriet in sommige voorstellingen was vaak zo veel groter dan mijn eigen situatie dat het alles relativeerde en mij leerde hoe verschrikkelijk weerbaar wij als mensen zijn! Hoewel al die inzichten geen vertaling hebben gevonden naar een geschreven woord, nam ik ze wel met me mee.

Alweer twee jaar geleden las ik een essay van Edith Jansen over het effect van kijken naar kunst op kinderen. In dit artikel ‘Met andere ogen’ legt zij o.a. de werking uit van spiegelneuronen. In theater, meer dan welke kunstvorm dan ook, worden deze neuronen geprikkeld. In een voorstelling beleven we het verhaal van de spelers echt, door de spiegelneuronen wordt het verhaal en de gebeurtenis in ons hoofd verwerkt als een echte beleving. Is in de voorstelling een kind aan het verwerken dat zijn ouders uit elkaar gaan, dan nemen alle kinderen in het publiek deze ervaring mee en kunnen ze wanneer ze ooit in die situatie komen uit deze eerdere ervaring putten. Iets gezien in het theater is in de hersenen ook echt beleefd.

Heel vaak merk ik in mijn werk dat veel mensen kinderen niet durven te confronteren met verdriet. “Het is toch niet te zielig hè?”, “Het moet wel leuk zijn”, “Dat lijkt me een veel te heftig thema voor die kinderen”, “Je moet het helemaal niet daarover willen hebben met kinderen”, “Vluchtelingen, daar zijn onze kinderen helemaal niet mee bezig want wij hebben geen allochtonen hier”, “Theater voor kinderen hoeft nergens over te gaan, want ze begrijpen het toch niet” en ga zo maar door. Daar kan ik me af en toe best over opwinden. We willen kinderen beschermen tegen verdriet, de modder van hun handen wassen en hun zorgen wegnemen. Maar sturen we ze dan door ze te beschermen tegen verdriet niet juist weerloos en zonder weerstand de wereld in? We moeten allemaal met onze voeten eens in de modder staan om tot die lotus uit te groeien. ‘No Mud, No Lotus’ geldt ook voor kinderen. En met modder spelen in het theater is wel een hele veilige wijze om dat te ontdekken!

Karin Bannink