Het is laat. Ik werk nog even door want ik heb een deadline. Mijn werkdagen zijn meestal lang en als ik niet op reis ben heb ik ook lange werkweken. Ik heb zo’n baan die ruim full-time plus is. Als ik niet op kantoor ben zit ik veel in het theater, dat is ook werk. Het bijhouden van je kennis en de ontwikkeling in de sector. Voor een directeur krijg ik niet bepaald marktconform betaald want dit is mijn passie, dus geld doet er niet zo toe.

Terwijl ik nog even de laatste zaken doe gaat de telefoon. “Hé, Karin wij moeten nog even de zakelijke kant van de boeking afronden” klinkt de stem aan de andere kant van de telefoon. Natuurlijk is vrijdagmiddag de aangewezen tijd hiervoor. Hij werkt blijkbaar ook niet op de standaardtijden, zoals velen van ons in de sector. “Goed, ik moet hier even een klap op geven want de voorstelling moet in de brochure en deze gaat maandag naar de drukker. Ik heb dus 800 euro beschikbaar inclusief reiskosten als uitkoop. We zijn natuurlijk een klein theater dus kan ik niet veel meer bieden. Voor het gezelschap natuurlijk een hele leuke plek om te spelen”. Ik pak maar even de boeking erbij want ik weet nu nog niet waar het over gaat.

Bij het openen van de boeking valt mijn mond even open. Ik vraag even of we het over dezelfde boeking hebben. Ik probeer rustig adem te halen en mijn verontwaardiging en boosheid niet te laten horen. In alle rust reageer ik: “Owh dat is wel een probleem. De voorstelling die je hebt gekozen hanteert een uitkoopsom van 1250 euro exclusief reiskosten”. “Ja, dat weet ik maar ik heb dat niet en ik wil deze voorstelling. Het is voor hen ook een enorme kans om in mijn theater te staan!”. Van binnen kook ik een beetje! Het is natuurlijk voor geen enkel gezelschap een kans om in een theater te spelen voor 60% van hun verkoopprijs. Sterker nog, als dit gezelschap met vier man naar de andere kant van het land gaat reizen voor dit bedrag, moeten ze er nog op toeleggen ook. Ik vraag me af of deze programmeur door heeft hoe belangrijk deze euro’s zijn voor de toekomst van een gezelschap. Hoe afhankelijk ze zijn van die uitkoopsom? En hoe zwaar deze kleine gezelschappen het eigenlijk hebben? Dat uit deze uitkoopsom al zo weinig overblijft voor de overhead van het runnen van het gezelschap.

Een vriendin van mij is zakelijk leider bij een dansgezelschap. Zij reageert in dit soort situaties altijd met de vraag, welke danser ze van het ensemble thuis zal laten bij die voorstelling. Want met het voorgestelde bedrag zijn de uitvoerenden niet allemaal te betalen en als het met minder budget moet, dan is dat de enige oplossing. Ja, de gehele choreografie valt in het water, maar ja, blijkbaar maakt dat niet zoveel uit.

Ook ik probeer in dit gesprek uit te leggen dat gezelschappen met hun kosten zitten en dat ik werk met onafhankelijke makers, dus zonder financiële ondersteuning. Mijn makers moeten kostendekkend werken en eigenlijk op elke boeking ook ruimte hebben om de verzekering, opslag en bushuur te betalen. De begrotingen zijn krap, de vraagprijs is laag en elke tien euro die ze verdienen wordt benut.

De laatste tijd staat mijn tijdlijn vol met artikelen en verhalen over de ‘faire practice code’. Deze is altijd vanuit het oogpunt van de individuele artiest. Er gebeuren namelijk veel wanpraktijken. We hebben allemaal te kampen met minimale middelen en de behoefte tot maximale invulling. We hebben publieksaantallen te behalen. Overhead is wegbezuinigd. Iedereen is ZZP’er. Straks worden we nog verplicht gesteld om een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. We werken veel voor weinig, allemaal.

Ik vind het meer dan logisch dat spelers betaald worden op een eerlijke manier. Ik moet wel zeggen dat de ideeën over de tarieven wel heel erg sterk uiteen lopen. Dat de berekening die de ene maakt echt heel anders is dan die van de andere. Dat de CAO vaak als basis dient maar dat daar nergens een duidelijk tarief voor ZZP’ers in staat. Dat je verschillende manieren van rekenen hebt om van dit maandloon naar een dagloon te komen. Die berekeningen lopen heel erg uiteen! Dat is toch wel echt een probleem. Want iets wat ik heel standaard en gangbaar vind sluit soms helemaal niet aan op wat een acteur denkt. Nu weet ik dat mijn bedrag iets meer gebaseerd is op marktconform en durf ik met zekerheid een onderhandeling in te gaan en te zeggen “dit is echt een goede bezoldiging”. Maar veel jonge acteurs worden geconfronteerd met de uitspraken uit de sector. Ik merk soms bij onderhandelingen dat zij direct in de angst schieten dat iemand misbruik van hen gaat maken. Dat er onder jonge makers gonst wat normaal zou moeten zijn maar dat deze bedragen misschien helemaal niet normaal zijn?
Zo was ik op een gegeven moment voor verschillende projecten tegelijk met twee personen aan het onderhandelen. Een zeer gerenommeerde en geschoolde acteur/theatermaker van in de 40 met ervaring bij de grootste gezelschappen en een ongeschoolde actrice waarvan dit de eerste productie zou worden. Zij kwam met een voorstel dat 100 euro hoger lag dan dat van hem. Ik was verbijsterd. Volgens mij zijn we daarom heel erg gebaat als we het over fair practice hebben ook echt een inschaling van dagtarieven te maken op basis van ervaring en opleiding. Dan kunnen we met elkaar dezelfde discussie voeren.

Om geen discussies over kosten te voeren heb ik ook altijd alle prijzen van alle makers heb staan. Er is geen twijfel over wat het kost. De vraagprijs is helder en hierin bewaak ik de prijs vanuit de markt. Het gezelschap heeft zoveel kosten. Toch heb ik nu dus deze meneer aan de telefoon die graag 40% korting wil op mijn voorstelling. Ik vraag hem waarom hij voor deze voorstelling kiest als hij toch weet dat de uitkoopsom veel hoger ligt dan zijn budget. Ik krijg geen beduidend antwoord maar hij vraagt me of we er even snel een klap op kunnen geven, want hij moet ook zo een meeting in.

Ik heb dit gesprek vaker. Dan krijg ik als reactie “ik heb een dure smaak”, “ik kan het toch proberen”, “er is gewoon niet meer budget”. Wat ik me dan wel afvraag is waarom men niet gaat shoppen vanuit het budget als een gegeven. Wanneer ik 50 euro heb voor een jurkje en schoenen, moet ik niet naar de Bijenkorf gaan. Dan ga ik naar de H&M. Wil ik per se de Bijenkorf, dan moet ik een paar maanden even niet shoppen. Als we het vergelijken met andere markten is het heel logisch. Weet iedereen nog? #tegendebakker. Je vraagt ook niet de Red Velvetcake als je budget hebt voor één krentenbol. 

Graag wil ik zorgen dat mijn makers nog jarenlang kunnen maken. Dat is verdomd lastig als er zoveel beknibbeld moet worden. Die faire practice is dus waanzinnig belangrijk! Ik wil heel graag programmeurs tevreden houden, maar er zijn wel grenzen. Ik weet hoe moeilijk het ook voor hen is om uit de kosten te komen. Uiteindelijk start het allemaal bij het publiek dat niet genoeg wil betalen en subsidiekortingen. Maar ik weet ook dat er op die kleine zaal hard onderhandeld wordt en dat bij sommige theaters de commerciële partijen wegkomen met een recetteverdeling van 90/10. Is dit een faire practice? Is het een fair practice om die onbekende makers 40% korting te vragen waar je als theater een paar honderd euro op wint, terwijl je bij wijze van spreken duizenden kan onderhandelen bij Frans Bauer? Kunnen de grote schouders niet iets meer dragen dan de kleine?
“Helaas, voor dit bedrag kan dit gezelschap niet komen spelen” antwoord ik de man. “Ze komen met vier man jouw kant op en voor dit bedrag kost het hen geld om die dag te gaan werken. Ik heb andere voorstellingen die beter bij je budget passen en die ook heel tof zijn”. Helaas vervalt de boeking. Daar had ik al best wat tijd in zitten, dus nu heb ook ik weer gratis gewerkt.

Ik vind het lastig om nee te zeggen, want ik weet hoe graag mijn makers willen spelen. Dat ze geen projectsubsidie krijgen als ze te weinig speelbeurten hebben. Maar ik weet ook dat makers leeglopen, in een burnout komen, helemaal stoppen met maken als we ze constant tot het uiterste drijven. Wanneer ze ‘s avonds in de horeca staan om geld te verdienen zodat ze de volgende dag naar de andere kant van het land kunnen rijden voor een voorstelling. Dus ik doe het niet meer. Ik ga mijn eigen standaarden hanteren en ik zak daar niet meer onder. Ik hoop dat jullie met mij mee doen. Dat programmeurs vanuit hun budget naar het aanbod gaan kijken. Niet vragen om een exorbitante korting. Dat producenten een prijs stellen waarbij spelers marktconform betaald worden. Dat we met elkaar afspreken wat marktconform is en dat we elkaar aanspreken en zeggen  “Kom op zeg, voor dit bedrag kan je toch niet spelen?”. We vragen geen korting bij de bakker, vraag het dan ook niet bij mij.

Karin Bannink